Trong bối cảnh xu hướng tiêu dùng và quy định thương mại toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ theo hướng bền vững, “xuất khẩu xanh” không còn là một lựa chọn mang tính thời điểm, mà trở thành yêu cầu bắt buộc nếu doanh nghiệp Việt Nam muốn tiếp cận và phát triển bền vững tại thị trường quốc tế. Tuy nhiên, con đường để đạt được điều đó không chỉ dừng ở việc có một sản phẩm “xanh”, mà còn cần có một chiến lược bài bản, một mô hình kinh doanh linh hoạt, và một năng lực nội tại đủ vững vàng.
Với mong muốn đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình này, chuỗi đào tạo 5 buổi về Xuất khẩu xanh tại Hà Nội – thuộc Dự án GEVA – đã được tổ chức từ tháng 5 đến đầu tháng 6/2025. Chương trình thu hút hơn 50 doanh nghiệp vừa và nhỏ trong các lĩnh vực nông sản, thực phẩm, nguyên liệu tự nhiên, thủ công mỹ nghệ… tham gia với tinh thần học hỏi nghiêm túc và đầy khát vọng vươn ra thị trường quốc tế.
Tư duy xanh bắt đầu từ mô hình kinh doanh
Không ít doanh nghiệp đến với chương trình trong tâm thế tìm kiếm lời giải cho câu hỏi: “Liệu sản phẩm của mình đã đủ sẵn sàng để xuất khẩu chưa?” Nhưng ngay từ buổi đầu tiên, chương trình đã đặt lại câu hỏi trọng tâm hơn: “Mô hình kinh doanh hiện tại của bạn đã sẵn sàng để đi đường dài trong bối cảnh toàn cầu xanh hóa chưa?”
Dưới sự hướng dẫn của chuyên gia Nguyễn Đặng Tuấn Minh, doanh nghiệp được rà soát toàn diện mô hình kinh doanh hiện tại, xác định điểm mạnh – điểm yếu và tiếp cận bộ công cụ đo lường mức độ sẵn sàng xuất khẩu xanh do dự án phát triển. Tư duy xuyên suốt là: việc “xanh hóa” không bắt đầu từ bao bì hay chứng nhận, mà phải bắt đầu từ tư duy và cấu trúc mô hình kinh doanh. Mọi thay đổi từ thị trường, người tiêu dùng đến chính sách quốc tế đều tác động trực tiếp đến mô hình, và nếu doanh nghiệp không kịp thích ứng, cơ hội sẽ bị bỏ lỡ.
Do đó, giai đoạn đầu của chương trình tập trung giúp doanh nghiệp nhìn lại chính mình – từ bên trong – để xác định các trục điều chỉnh cần thiết, từ đó tìm ra hướng đi và phân bổ nguồn lực phù hợp.
Làm chủ tiêu chuẩn bền vững – Không chỉ để đạt chuẩn, mà để tạo giá trị
Bước tiếp theo, chương trình đưa doanh nghiệp tiếp cận các tiêu chuẩn bền vững tự nguyện (VSS) – vốn là một trong những rào cản nhưng đồng thời cũng là công cụ tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Dưới sự dẫn dắt của ba chuyên gia giàu kinh nghiệm: bà Ngô Minh Hương (Giám đốc Trung tâm CDI), ông Nguyễn Hoàng Phương (NetZero.VN) và ông Bùi Khánh Tùng (Phó Giám đốc Kỹ thuật CODAS), các doanh nghiệp không chỉ hiểu rõ khái niệm VSS mà còn được hướng dẫn xây dựng lộ trình áp dụng tiêu chuẩn theo nhóm ngành hàng (cà phê – Rainforest Alliance, hạt – USDA Organic, gia vị – EU Organic…).
Điểm đặc biệt là chương trình không tách tiêu chuẩn ra khỏi hoạt động kinh doanh, mà luôn đặt câu hỏi: “Khi áp dụng tiêu chuẩn này, mô hình kinh doanh của doanh nghiệp cần thay đổi gì? Cần thêm nguồn lực nào? Có thể khai thác điểm mạnh gì?” – từ đó giúp doanh nghiệp hiểu rằng việc áp dụng VSS không chỉ để vượt qua rào cản, mà còn là cơ hội tái cấu trúc mô hình theo hướng hiệu quả và bền vững hơn.
Thức tỉnh từ những bài học thực chiến
Nếu ba buổi đầu tạo dựng nền tảng từ bên trong doanh nghiệp, thì buổi thứ tư đưa doanh nghiệp bước vào giai đoạn “va chạm” với thị trường quốc tế. Chuyên gia Lê Sài Gòn, với kinh nghiệm thực chiến hàng chục năm trong xuất khẩu nông sản, đã mang đến những câu chuyện chân thực, không né tránh rủi ro. Từ việc chọn sai đối tác, thiếu hợp đồng chặt chẽ, không nắm rõ logistics hay thanh toán quốc tế – mỗi câu chuyện là một lời cảnh báo thực tế mà bất kỳ doanh nghiệp nào cũng có thể gặp phải.
Không chỉ dừng lại ở kỹ thuật giao dịch, buổi học còn mở rộng nhận thức về bản chất của xuất khẩu xanh. Doanh nghiệp dần hiểu rằng: xuất khẩu xanh không chỉ là việc đưa ra thị trường một sản phẩm “xanh”, mà còn là việc đảm bảo một hệ thống vận hành bền vững đi kèm – từ sản xuất, đóng gói, vận chuyển đến cách thức giao dịch, hậu cần và minh bạch thông tin.
Đó là một hệ sinh thái đồng bộ, nơi mỗi mắt xích – dù nhỏ nhất – cũng cần được thiết kế có trách nhiệm với môi trường và đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao từ thị trường quốc tế.
Chuyển hóa tri thức thành chiến lược hành động
Buổi cuối cùng trong chuỗi đào tạo là thời điểm để doanh nghiệp tổng hợp toàn bộ kiến thức đã học và chuyển hóa thành chiến lược xuất khẩu xanh phù hợp với chính mình.
Mỗi doanh nghiệp được hướng dẫn định hình lại Tuyên bố giá trị cốt lõi (Core Value Proposition) – không chỉ để trả lời “tôi là ai”, mà để xác định rõ vị trí của sản phẩm trong chuỗi giá trị toàn cầu, và lý do vì sao khách hàng quốc tế nên lựa chọn sản phẩm của tôi thay vì hàng trăm lựa chọn khác.
Sau đó, doanh nghiệp thực hành sales pitch – cách giới thiệu ngắn gọn, rõ ràng, có chiều sâu về sản phẩm, mô hình và định hướng phát triển bền vững. Đây là bước chuẩn bị thiết thực để doanh nghiệp tiếp cận nhà mua hàng, nhà đầu tư, hoặc các đối tác quốc tế với hình ảnh chuyên nghiệp và thông điệp thuyết phục.
Kết thúc đào tạo – Khởi đầu hành trình
Chuỗi 5 buổi đào tạo đã khép lại, nhưng đối với mỗi doanh nghiệp, đây mới chỉ là điểm khởi đầu cho hành trình xuất khẩu xanh. Một hành trình dài hơi, đầy thử thách, nhưng cũng là con đường cần thiết nếu doanh nghiệp Việt muốn tăng tốc, thích ứng và vươn lên trên sân chơi toàn cầu.
Với một kế hoạch rõ ràng, một chiến lược có chiều sâu, và một tư duy bền vững làm nền tảng, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể tự tin tiến xa hơn – không chỉ để xuất khẩu, mà để xuất khẩu một cách có trách nhiệm và có tầm nhìn.
Chương trình sẽ tiếp tục được triển khai tại TP. Hồ Chí Minh trong thời gian tới, mở ra thêm nhiều cơ hội cho cộng đồng doanh nghiệp bước vào hành trình xuất khẩu xanh bài bản và hiệu quả hơn.